Tag archieven: Kaunas

Litouwen, Tweede Wereldoorlog

Jan Brokken De rechtvaardigen Recensie ∗∗∗∗

Jan Brokken De rechtvaardigen recensie waardering en informatie over de inhoud van het boek over Jan Zwartendijk. Op 5 oktober 2018 is bij Uitgeverij Atlas Contact het nieuwe boek van Jan Brokken De rechtvaardigen Hoe een Nederlandse consul duizenden Joden redde.

Jan Brokken De rechtvaardigen Recensie

Jan Brokken De rechtvaardigen Recensie

Begin 1940 wordt Jan Zwartendijk, directeur van Philips radio’s in Kaunas, opgebeld door Mijnheer De Decker, Nederlands gezant uit Riga, met de vraag om consul van Litouwen te worden. Zwartendijk weet dat met dit telefoontje zijn leven nooit meer zal zijn als voorheen. Omdat deze functie niet meer zal inhouden dan paspoorten verlengen en zo af en toe wat hulp en bijstand verlenen volgens De Decker, stemt Zwartendijk in. Maar hij realiseert zich dat nu ten tijde van oorlog hem vast het een en ander te wachten zal staan. Hij, die absoluut nooit politieke of diplomatieke ambities heeft gehad. Nooit van plan was een held te worden. Het moest zo zijn, blijkbaar hadden zij hem nodig.

Hoe een Nederlandse consul duizenden Joden redde

Met deze eenvoud en overtuiging stapte Jan Zwartendijk, een zeer bescheiden man, in dit diplomatieke avontuur. Vast van plan zich met heel zijn hebben en houden voor deze missie  in te zetten. Jan Brokken bouwt als nog een dijk van een monument voor deze man die zonder aanziens des persoons duizenden doorreisvisa heeft uitgeschreven voor uit Polen gevluchte Joden. Op eigen houtje, zonder consulaire dekking. Hij was immers consul a.i. De uitgeschreven reis ging door Rusland en Japan en dan door naar China. De Decker verschafte hem de nodige parafernalia en de juiste tekst voor de doorreisvisa naar Curaçao. Waar uiteindelijk geen enkele vluchteling is aangekomen. Wanneer het visum  door Jan Zwartendijk was afgegeven moesten de vluchtelingen door naar Chiune Sugihara, de Japanse consul in Kaunas, voor de reis door Japan. Deze mannen, deze helden,  hebben zich  in de zomer van 1940 zo plusminus het snot voor de ogen gewerkt. Met gevaar voor eigen leven, met gevaar voor hun hele gezin.

De Engel van Curaçao

Toen onder de Joden eenmaal bekend was dat de Engel van Curaçao hen kon helpen te vluchten via het oosten, de Oostzee was immers door de Duitsers totaal afgesloten kwam er een eindeloze stroom op gang. Kon Zwartendijk het af met een Franse tekst op de visa, de Japanse consul moest met een kwastje  Japanse karakters schilderen, eindeloos precies en met engelengeduld de doorreispapieren in orde maken. De vluchtelingen moesten met buitenlandse valuta hun doorreis door Rusland betalen. Dat kostte wat, maar dan hadden zo ook wat. Met een luxetrein en voldoende eten en drinken aan boord, werden de Joden dwars door Rusland vervoerd. Even adempauze tijdens deze vlucht naar het oosten, vol onzekerheid op weg naar een onzekere toekomst. Vele jaren zijn de vluchtelingen in China en Japan blijven hangen. Pas na de oorlog ging de reis door naar Israël, Amerika en Australië.

Alle verhalen van gevluchte overlevenden tot in detail uitgepluisd

Op z’n Jan Brokkens zijn de verhalen van de gevluchte overlevenden van toen uitgepluisd. Daardoor is nu bekend dat bijna alle vluchtelingen deze onzekere reis hebben overleefd en ergens in den vreemde een nieuw leven hebben opgebouwd.  Ernstig jammer voor Jan Zwartendijk dat hij dat allemaal nooit heeft geweten. Hij heeft zich dat altijd afgevraagd, maar tijdens zijn leven is daar nooit helderheid over gekomen. Schrijnend is ook het relaas waarin helder wordt dat Zwartendijk nooit in aanmerking kwam voor een of ander lintje of kruis van verdienste of wat voor een koninklijke onderscheiding dan ook.  Hij had immers nooit gehandeld met officiële instemming vanuit Nederlandse politiek of vanuit Engeland, waar de regering tijdens de oorlog zetelde. In plaats van geëerd te worden in Den Haag na de oorlog, kwam hij thuis met een reprimande wegens wangedrag en buitenparlementair handelen uit Den Haag.

Schrijnend hoe de hypocrisie vanuit Den Haag toch altijd weer prevaleert

Schrijnend hoe de hypocrisie vanuit Den Haag toch altijd weer prevaleert boven het zoeken naar het menselijk gezicht, het menselijk uitgangspunt tijdens het handelen. Gelukkig is het  allemaal goed gekomen. Ver na zijn dood hebben zijn kinderen het voor elkaar gekregen, na een lange strijd dat hun vader de titel’ Rechtvaardige onder de Volkeren’ kreeg toegewezen en dat er in juni 2018neen gedenkteken in Kaunas onthuld werd ter nagedachtenis aan de Engel van Curaçao, te weten, Jan Zwartendijk. Ergens in het boek staat dat zolang alle verhalen over een oorlog niet verteld zijn blijft de oorlog voort bestaan. Nu, dit boek bewijst dat nog maar weer eens.

Een aangrijpend, schrijnend en toch hoopgevend boek

De rechtvaardigen van Jan Brokken is een aangrijpend boek. Hoopgevend dat waar en wanneer er ook ergens oorlog uitbreekt er ook altijd rechtvaardigen zich melden om menselijk leed te verzachten. Jan Brokken is er een meester in om ook dit aspect van menselijkheid op te speuren, uit te pluizen en door te geven. Ernstig belangrijk. Jan Brokken – De rechtvaardigen is gewaardeerd met ∗∗∗∗∗ (uitstekend).

Recensie van Mieke Koster

Jan Brokken – De rechtvaardigen

Hoe een Nederlandse consul duizenden Joden redde

Inhoud Jan Brokken De rechtvaardigen

In “De rechtvaardigen’ beschrijft Jan Brokken het verhaal van de Nederlandse consul, Jan Zwartendijk. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ontdekte deze consul in Kaunas (Litouwen) een manier om duizenden uit Polen gevluchte Joden het leven te redden: hij schreef voor hen een visum uit voor Curaçao. Daarmee reisden de Joden met de Trans Siberië Express naar Japan, van waaruit ze zich over de hele wereld verspreidden – vrijwel allen overleefden de oorlog. In korte tijd schreef hij koortsachtig duizenden visa uit.

Jan Brokken beschrijft het leven van Jan Zwartendijk en de lotgevallen van veel van de ontkomen Joden in een meeslepend epos, waarin een treffend beeld wordt geschetst van een wanhopige tijd. De rechtvaardigen is een les in moed, in het maken van de juiste keuzes op het juiste moment.

Jan Brokken Informatie

  • Geboren op 10 juni 1949
  • Geboorteplaats: Leiden, Zuid-Holland
  • Nationaliteit: Nederland
  • Discipline: schrijver
  • Soort boeken: romans, reportages, reisverhalen
  • Boeken van Jan Brokken

Bijpassende Boeken en Informatie