Hans Luijten Alles voor Vincent recensie en informatie over de biografie van de schoonzus van Vincent van Gogh, Jo van Gogh-Bonger (1862-1925). Op 17 september 2019 verschijnt bij Uitgeverij Prometheus verscheen de biografie van Jo van Gogh-Bonger, geschreven door Hans Luijten.

Hans Luijten Alles voor Vincent Recensie

Het leven van Jo van Gogh-Bonger, de echtgenote van Theo van Gogh, de broer van de grote Vincent is boeiend, interessant en onderbelicht. Door deze biografie, geschreven door Hans Luijten, onderzoeker bij het Van Gogh Museum komt hierin verandering. Luijten je mee door het leven van Jo van Gogh-Bonger en met name haar rol om na de dood van Vincent zijn, voor in die tijd extreme kunst, onder de aandacht van het publiek te brengen.

Jo Bonger, een Amsterdams meisje, geboren 4 oktober 1862, in een goed gesitueerd burgergezin. Vader boerde goed. Financieel ging het gezin er stapje bij stapje op vooruit. Een liberaal gezin waar zowel de jongens als de meisjes gedegen onderwijs volgden en waar muziek een vanzelfsprekend onderdeel was van de opvoeding. “ In het dagelijks leven vond het gezin aansluiting bij de burgerij. Daaruit vloeiden bepaalde interesses en een zeker ingetogen gedrag voort” blz.30. Jo was slim, doorliep de HBS en haalde de M.O.akte Engels. Het was en hecht gezin, de volwassen leden zwierven uit over Europa. Jo had een speciale band met haar broer Andries, die in Parijs werkte, kunsthandelaar was en contact had met Theo van Gogh.

Luijten je mee door het leven van Jo van Gogh-Bonger en haar rol bij de erkenning voor Vincent van Gogh

Ondanks haar zeer brede opvoeding en ontwikkeling wist Jo niets van moderne kunst. Dus toen zij zich bij Theo voegde vanwege hun huwelijk voelde zij zich vaak erg ongemakkelijk en geïntimideerd door de kunstenaars die regelmatig bij Theo over de vloer kwamen. Natuurlijk wist zij dat zij Vincent erbij kreeg toe zij trouwde met Theo. Die twee hadden immers een bijna symbiotische relatie. Zoals algemeen bekend stierf Vincent toen Theo en Jo twee jaar getrouwd waren, een half jaar later stierf ook Theo. Jo bleef achter in Parijs met kleine Vincent, nog een jaar oud en een huis vol met alle kunst van Vincent die in die tijd vooral een onbegrepen kunstenaar. Wat bedoelt die man met het gebruik van extreme kleuren, het weergeven van het leven op het platte land, de gewone nietszeggende arbeiders. Kunst was iets voor de gegoede burgerij, die zich absoluut niet inliet met het gepeupel, niets begreep van schilderijen en schetsen gebaseerd op de dagelijkse emoties en ontberingen van het gewone volk en van de kunstenaar. Veel te gevaarlijk.

Dus aan Jo de schone taak om de missie van Theo voort te zetten en het werk van Vincent zoveel mogelijk bekend te maken. Bij de kunstkenners, kunsthandelaren, een vanouds her mannenbolwerk. Hoe doe je dat? Net weduwe, net moeder, in je eentje in Parijs. Gelukkig had zij in Nederland een behoorlijk uitgebreid netwerk wat door de jaren heen door Jo goed onderhouden was. En op aandringen van een goede vriendin Anna Veth-Dirks verhuist zij naar Bussum. Daar landde zij in een warm bed van schrijvers, kunstkenners, en zij was weer dicht bij haar familie. Villa Helma werd een pension vol met kunst en dus een pleisterplaats voor veel gelijkgestemden. Vanuit hier begon haar tomeloze en nooit aflatende netwerken Vincents werk beetje bij beetje gewaardeerd te krijgen in de behoudende kunstwereld.

Op de een of andere manier wist Jo bij wie zij moest zijn, welke wegen zij moest bewandelen, wie zij nodig had, en wat ging werken en wat niet. Door de jaren heen zie je Jo sterker worden, zich niets aantrekken van het mannenbolwerk, dat natuurlijk een graantje wil meepikken van de langzaam roeiende faam van Vincent, dat vrouwtje heeft immers hun steun nodig. Maar Jo laat zich de les niet lezen, en vooral door het lezen en analyseren van de briefwisseling van de twee broers begint Jo de deskundige bij uitstek te worden m.b.t. Vincents kunst e zijn stijgende marktwaarde. Het wordt Jo duidelijk dat het publiceren van de briefwisseling onontbeerlijk is om ook  de rest van de wereld meer (be)grip te laten krijgen op de kunst van Vincent. Hans Luijten beschrijft dit proces minutieus en beeldend.

Intussen is Jo ook moeder van de kleine Vincent. Heeft zij uitgesproken ideeën hoe dat moet, opvoeden. Moet een kind in vrijheid alle de mogelijkheden krijgen de wereld om zich heen te ontdekken, zodat de ontwikkeling van een kind, zich zonder al te veel druk van de ouders gaat passen bij de mogelijkheden, interesses en kwaliteiten. Verder zet Jo zich in voor de sociaaldemocratie. Wil zij de arbeidsomstandigheden van vrouwen verbeteren en is zij actief in verwerven van het vrouwenkiesrecht.

Een vrouw waar rekening moest worden gehouden en die de touwtjes stevig in handen had

In Alles voor Vincent schets Luijten vooral het beeld van de zakenvrouw Jo Bonger-Van Gogh. Hoe zij zichzelf wegcijferde de missie waarvoor haar man Theo op aarde was, voort te zetten. Met veel verve, en toenemende kennis van de moderne en vooral Vincent van Goghs kunst wordt zij een zelfverzekerde kunstminnende en kunstkennende onderhandelaar over hoe, wanneer en waar Vincents kunst aan de man wordt gebracht. Iemand waar rekening moest worden gehouden. Iemand die de touwtjes stevig in handen had. In die tijd natuurlijk absoluut niet vanzelfsprekend voor een vrouw. Wat een sterk wijf.

Helaas laat Luijtens de lezer ook wat verweesd achter. Wat betreft het innerlijk en emotionele leven van Jo Bonger. Zij die zoveel meemaakte, tot twee maal toe haar man verloor, in haar eentje haar kind groot moest trekken, zich een plek moest verwerven in een vanouds mannenbolwerk, de onbegrepen kunst van haar zwager aan de man moest brengen,in een tijd dat het niet gewoon was dat een vrouw zich zo’n positie toedichtte, hoe was dat allemaal voor haar? Dat heb ik wel een beetje gemist. Wellicht komt staat er binnenkort een vrouwelijke biografe op om deze kant van Jo te beschrijven. Alles voor Vincent is gewaardeerd met ∗∗∗∗∗ (uitstekend).

Recensie van Mieke Koster

Alles voor Vincent

Het leven van Jo van Gogh-Borger

• Schrijver: Hans Luijten (Nederland)
• Soort boek: biografie
• Uitgever: Prometheus
• Verschenen: 17 september 2019
• Omvang: 600 pagina’s
• Uitgave: Gebonden Boek
• Waardering redactie: ∗∗∗∗∗ (uitstekend)

Bijpassende Boeken en Informatie

• Nieuwe boeken september 2019