Çiler Ilhan Een zandstorm, zeiden ze recensie en informatie over de inhoud van de roman. Op 23 april 2024 verschijnt bij uitgeverij de Geus de nieuwe roman van de Turks-Nederlandse schrijfster Çiler Ilhan Een zandstorm, zeiden ze. Hier lees je informatie over de inhoud van het boek, over de schrijfster, de vertaler en over de uitgave.
Çiler Ilhan Een zandstorm, zeiden ze recensie van Tim Donker
Het zijn de stemmen die wajen, het zijn de geruchten die gaan, het is het praten dat stuift, het zijn de beweringen die gedaan worden. De dingen die uit handen, de dingen die boven ons, alles waar geen invloed op. Als dat mens van Lorpailleur gek is, kan ik daar niks aan doen. Of wie de odekolonje vergeten is.
Is er een plot ja natuurlijk is er een plot. Het narratief. De vertelling. Er zullen er twee trouwen gaan, eigenlijk neef en nicht, maar dat maakt niet uit, daar in die streken trouwt familie altijd met familie. Er moeten voorbereidingen getroffen worden, alles feestelijk, alles traditioneel en waar traditie is daar zijn honderdduizend regels waaraan alles moet voldoen, en dus moet dit er zijn, en dus moet dat er zijn, dat begint al soggens vroeg, een prachtige ochtend in mei, alles vol in het blad, en Halil moet erop uit, voor de odekolonje die Maral vergeten was, want er moet odekolonje zijn voor de gasten, en die mag niet lauw zijn, die moet al vantevoren in de ijskast, en in Eigenheim is geen odekolonje meer te krijgen en dus moet Halil naar GInderbuiten. Waar Osman woont, duivelse Osman, ook al familie, nooit iets goed van plan, die Osman. Een schisma in de familie, het kan iets te maken hebben met grond, of met olie, of met iets wat iemands nicht of dochter ooit aangedaan is, wraakgevoelens sudderen al tijdenlang, misschien siepelt het al door diverse generaties heen, in de avond, bij de feestelijke ceremonie, halen wreedaards hun gramschap, er wordt geschoten, een ware slachtpartij, men at en dronk en onderhield zich maar het eindigt in een bloedbad. Misschien waaide het. Misschien was het windstil.
Dat, ongeveer, mensen, is het plot.
Maar het is niet perse het plot dat spreekt in Een zandstorm, zeiden ze. Dit is niet “zo maar” een vertelling over traditie, broedertwist, liefde, strijd; dit boek is een literaire onderneming. Opgetrokken uit scènes (negentien zegt het achterplat, en ik neem dat aan, ik heb dat niet nageteld), doet het aan als een oulipoëske schrijfoefening, of een Pinget-achtige nouveau roman. Perspectiefwisselingen, sprongen in de tijd (naar voren, naar achteren), herhalingen, verschuivingen, speculaties, beweringen, ontkenningen: het is alles wat dit boek zijn adembenemende rijkdom verleent. Het welig tierende fragmentarisme verwart de lezer, die niet altijd ogenblikkelijk weet of het een alvast-later of een opnieuw-vroeger is, zodat je langere tijd in het duister blijft tasten over wat hier nu eigenlijk speelt, of, soms, wie er überhaupt aan het woord is. De voorgeschiedenis wordt speculatief, in vaagheden, gepresenteerd, bijna alsof de lezer ook woonachtig is in Ginderbuiten of Eigenheim en heel goed weet wat er daar broeit. Het gefluister, de stemmen, wat de mensen er achteraf van zeiden; ik hield Pingets De verlossing onder mijn rechterhand. De straatpraat. Die overal gans anders opklinkt natuurlijk. Sommigen beweerden dat het stormde toen het drama zich voltrok. Een zandstorm. Nee een stofstorm. Ja het waaide wel maar storm mocht dat niet heten. Of dat het windstil was. Zeiden ze. Zeiden ze allemaal.
Die muzikaliteit. Die poëzie. Dat zingen. Hoe het opklinkt op in dit boek. “Een worm velt een boom van binnenuit; Sultan, de moeder van de aanstichter, was de tante van Leyla, de oudste zus van Leyla’s moeder. Sultan, de moeder dus van Osman, van aanstichter Osman, had het van haar zes broers en zussen wel het allerslechtst getroffen. Sultan, de moeder van die duivelse knul Osman, en trouwens ook de tante van Halil, de oudste tante van vaderskant, had zich toen een speciale eenheid jaren tevoren midden in de nacht het huis was binnengevallen, voor alle acht haar kinderen geposteerd, had alle acht beschermd. Sultan, de moeder van Osman, van dat jong dat iedereen wel rauw lustte, werd, toen de leider van de gemaskerde groep, een beer van een vent, zijn mannen beval niks heel te laten, geveld door een kogel uit zijn wapen, had de ogen van alle acht het leven moeten laten. Sultan, de moeder van Osman, van dat jong dat mensen uitzoog zolang hij ze kon gebruiken, had sinds de dag dat haar man het huis uit was gegaan wekelijks modderige soldatenlaarzen over de vloer gekregen alsof het haar schuld was dat haar echtgenoot nooit meer was teruggekeerd, en had daarbij haar oudste zoon, die in dienst zat, verloren aan de kogel van een guerrillastrijder. Sultan, de moeder van Osman, van die schurk die niet te ontlopen was, had een vorstelijke naam en een leven dat daar niet mee rijmde: ze kreeg een kogel in haar borst, zeeg in een plas van bloed op de grond ineen, zelfs voor haar kinderen kon ze niks meer betekenen. Had Osman soms een keus gehad? Toen zijn broer tijden zijn militaire dienst de dood vond, was hij opeens de oudste. De man in huis. Tel je alle jaren bij elkaar, dan was hij vijftien, maar die vijftien jaren leken een heel leven, hadden hem uitgeknepen, een dorre, droge man van hem gemaakt. Hij had zijn broers en zussen opgepakt, hummels nog alle zes en alle zes wees, en was verhuisd naar Ginderbuiten. En zo gebeurde het dat Osman, die dief in eigen nering, raddraaier Osman, sjeik Osman, die dag voor de allereerste keer een sigaret opstak. Op de dag dus dat hij zijn dorp verliet, op de weg die hem het dorp uit leidde.”
Die muzikaliteit ja. Dat ritme. Maar ook: die broeierigheid.
In kleine dorpen, stoffige, hete dorpen, waar guerrillastrijders en dorpswachten de dienst uitmaken, waar het heel normaal is dat er af en toe al eens een schot valt, waar vrouwen niks te vertellen hebben en dochters en zussen door broers en vaders verhandeld worden alsof het vee is, verkocht worden aan desnoods de allerergste smeerpijp, zolang er maar genoeg geld geboden wordt, en dan ook nog de dwingende opdracht meekrijgen de smeerpijp gelukkig te maken, en alles voor hem te doen. De vrouwen dienden die fatale avond weeral de mannen, die op het dak hun eten en hun drinken geserveerd kregen, pas toen de allerlaatste man ook tevreden was, mochten de vrouwen zich terugtrekken in de vrouwenkamer en zich tevreden stellen met de afschraapsels.
Daar broeit het. Daar schuurt het. Daar waait het.
In fragmentarisme. In scènes. Negentien, naar het schijnt.
Een klein maar bloedstollend boekje, dit. De eindscène, als Maral loopt, bloedend, stervend, het slagveld om haar heen, overal dode en halfdode familieleden, mannen, vrouwen, kinderen, beebies, niemand is gespaard door die duivelse Osman en zijn niet minder duivelse handlangers, overal bloed, overal gekerm, overal gehuil, en door mijn speakers klonk away and still cold en dat paste er op een of andere manier helemaal bij, het greep me naar de keel, zo sprekend als het was, filmies, ofnee voorbij aan filmies: als haast of je als lezer ín de scène was, de schoonheid daarvan, en tegelijk ook: het afgrijzen, de droefnis, de verbijstering.
In 122 bladzijden weet Çilar Ilhan de lezer met Een zandstorm, zeiden ze omver te blazen. Geloof het maar.
Çiler Ilhan boeken en informatie
Çiler Ilhan is geboren in 1952 in Turkije. Ze studeerde Internationale Betrekkingen en Politieke Wetenschappen aan de Boğaziçi Üniversitesi in Istanbul. Ze heeft gewerkt in hotelmanagement, marketing/communicatie en uitgeverijen als redacteur). Tegenwoordig schrijft ze artikelen voor verschillende kranten en tijdschrijften.
Ze debuteerde als schrijfster met de verhalenbundel Rüya Tacirleri Odası. Ze brak definitief door in met Sürgün in 2010, waarvoor ze EU-Literatuurprijs ontving. De Nederlandse vertaling van de verhalenbundel verscheen als Exile bij uitgeverij De Geus. Van haar nieuwste boek, de korte roman Nişan Evi, in het Nederlands vertaald Een zandstorm, zeiden ze die in april 2024 verschijnt, kun je hier alles lezen.
Een zandstorm, zeiden ze
- Auteur: Çiler Ilhan (Turkije, Nederland)
- Soort boek: Turkse roman
- Origineel: Nişan Evi (2021)
- Nederlandse vertaling: Hanneke van der Heijden
- Uitgever: De Geus
- Verschijnt: 23 april 2024
- Omvang: 120 pagina’s
- Uitgave: paperback / ebook
- Boek bestellen bij: Bol / Libris
Flaptekst roman van Çiler Ilhan over de massamoord in Turkije in 2009
We leven in een gepolariseerde samenleving, en in een wereld waarin tegenstellingen steeds groter worden. De roman van Çiler Ilhan laat zien dat de neiging maar één oorzaak aan te wijzen, één schuldige, veel te simplistisch is.
De negentien scènes in Een zandstorm, zeiden ze beschrijven samen één dag, van ochtend tot avond, de dag waarop Leyla uit het dorp Eigenheim en Bilal, een van haar verwanten, zich zullen verloven. De roman begint met de voorbereidingen voor het grote feest dat zal worden gehouden in het huis waar Leyla met haar familie woont. Er moet eau de cologne worden gekocht, dorpsgenoten worden nog eens uitgenodigd, en de pannen gaan op het vuur. En dan steekt er uit het niets een zandstorm op. Als voorbode op de noodlottige afloop van het feest
In compacte stijl, met beeldende beschrijvingen en subtiele vooruitwijzingen neemt Çiler Ilhan je mee in het drama. Ze wijst steeds terloops op zaken die mogelijk een rol spelen in het drama: heimelijke liefdes en ontrouw, conflicten over grond en de slepende strijd tussen Koerden en de Turkse overheid.