Erich Maria Remarque – De nacht in Lissabon Recensie Informatie
Een ernstig indrukwekkend boek. Vol ongeloof, verbazing, walging, inleving, medeleven, verontwaardiging, ben je als lezer de toehoorder van een 12 uur lange relaas tussen Joseph Schwartz en een “ toevallige “ passant in de haven van Lissabon. Op de achterkant van dit boek staat: “ Een donkere nacht in 1942. Een man staat in Lissabon op de kade en staart naar een Amerikaans schip. De man is Hitler-Duitsland ontvlucht en heeft geen visum en geen geld. Plots biedt de onbekende hem 2 tickets aan voor de boot naar Amerika. Onder slechts een voorwaarde: dat hij deze nacht naar zijn verhaal wil luisteren.” Natuurlijk grijpt de man deze kans met beide handen aan. Ook al twijfelt hij. Wie is deze Schwartz. Wat wil hij eigenlijk? Waarom niet gewoon naar zijn vrouw gaan die deze avond op hem wacht. Weet dat hij naar een Casino gaat om zijn kapitaal te vergroten. Om het nodige geld voor de vlucht naar Amerika bij elkaar te schrapen. Maar dit aanbod is immers een buitenkansje. Dus hij laat zich overhalen. Gaat mee met Schwarz en hoopt stiekem op wat eten en als het geluk met hem is ook op een goed glas wijn.

Fascinerende tocht door nachtelijk Lissabon tijdens WOII
En dan begint de zwerftocht door Lissabon. Het is al ver na middernacht dus de ene na de andere kroeg wil haar deuren sluiten. Dus deze tocht gaat op een gegeven moment van de ene louche tent naar de andere.Ondertussen raakt Schwartz niet uitgepraat over zijn vlucht. Zijn identiteitswisseling met de erfenis van het geldige paspoort van de overleden Schwartz. Zijn terugkeer naar zijn vrouw Helen. Die had hij achtergelaten in Osnabruck om haar niet te besmetten met zijn Joodse komaf. Waarom was hij eigenlijk terug in Duitsland, terwijl hij al een paar jaar zgn. vrij was? Kwam hij voor Helen? Maar zo eenvoudig was dat niet. Josef Schwartz realiseerde zich dat een kalme, klare wanhoop hem terug had gedreven. De eenzaamheid van een vluchteling maakte hem zwak. Het ontbrak hem aan de kracht een nieuw leven op te bouwen. Dat bedacht Schwartz op het moment van de ze ontmoeting. Zijn IK van voor de vlucht was dood, had zelfmoord gepleegd. De toehoorder reageert hierop door te zeggen;” De mogelijkheid om zelfmoord te plegen, is een genade die men slechts zelden beseft . Ze geeft ons de illusie van de vrije wil. En waarschijnlijk plegen we vaker zelfmoord dan wij beseffen”. ( blz.62) Dus na dit besef pas kun je door. Er ligt een wereld met nieuwe mogelijkheden voor je open. Dus nee, Josef kan geen antwoord geven op de vraag van Helen of hij voor haar is teruggekomen. Helen reageert met een groots gebaar op deze onuitgesproken nieuwe situatie. Josef ziet dat en is diep geraakt.

Genieten van de prachtige landschappen, geuren en kleuren
Josef moet weer gaan, maar Helen gaat zeker met hem mee. Zij reist hem achterna en samen zwalken zij door Zwitserland , Italië en Frankrijk. Leven wat en wanneer zij kunnen. Genieten van de prachtige landschappen, geuren en kleuren die de verschillende landschappen te beiden hebben. Dat doet Remarque prachtig. De natuur beschrijven. Zij is immers de enige die de mensheid nooit zal en kan bezoedelen.Maar het is van groot belang je niet te verliezen in deze afleidingsmanoeuvres?, want even later trekt de schrijver je weer aan de kladden. Op blz. 96 rept Remarque over de eeuwige scene van de mensheid; de knechten van het geweld, het slachtoffer en de eeuwige derde, de toeschouwer, die zijn handen niet opheft en het slachtoffer niet verdedigt en het niet probeert te bevrijden, omdat hij bang is voor zijn eigen veiligheid en wiens eigen veiligheid juist daardoor altijd in gevaar is.Dit naar aanleiding van een arrestatie van een Joodse man waarvan Schwartz getuige is op weg naar Zwitserland en hij besluit niets te doen. In Zurich ontmoet Schwarz zijn vrouw weer. Zij moeten gescheiden leven. Vanwege het nieuwe paspoort van Schwartz zijn zij immers geen man en vrouw meer. En zij moeten op hun hoede blijven. Helens broer Georg, een veelbelovende Gestapoman zit hen al jaren op de hielen. Dus ja, hij zal niet rusten voor Joseph weer opgepakt en in een kamp zit en zijn zus weer veilig in het warme nest van de Duitse familie is teruggekeerd.

Verplichte kost voor iedereen die zich nu keert tegen de toestroom van vreemdelingen
En zo gaat het met door, de beschrijving van deze vlucht en het geluk hebben van een geldig paspoort. Wat heb je eraan als aan de andere kant het geluk van de liefde je wordt ontnomen? Wanneer door vluchten je eigen identiteit aan alle kanten aangevallen en beschimpt wordt? Je als mens niet meer meedoet? Niet mee mee mag doen? Wanneer grenzen tussen goed en fout vervagen en zelfs oplossen? Is het geluk van de vluchteling te vinden in den vreemde? En last but not least, is het dan persé noodzakelijk dat dit verhaal verteld wordt? Moet de lezer weten van dit alles, zich bewust zijn van (onbewuste) instemming met deze gang van zaken? Ook nu nog? Ik denk het wel. De kans op aantasting zowel door herinneringen als door verschrijving van de geschiedenis maakt dat ook deze verhalen vervat kunnen gaan worden in fake nieuws. Als lezer, c.q. toeschouwer krijg je heel wat te verstouwen door dit boek. Ikzelf ontkom er niet aan mezelf aan een gewetensonderzoek te onderwerpen. Ik vind dan ook dat dit boek terecht uit beschikbaar is voor het Nederlandse lezerspubliek in een nieuwe vertaling. Verplichte kost voor iedereen die zich nu (met geweld) keert tegen de toestroom van vreemdelingen in heel Europa. Erich Maria Remarque – De nacht in Lissabon is gewaardeerd met de maximale ★★★★★ (uitmuntend).

Recensie: Mieke Koster

ERICH MARIA REMARQUE – DE NACHT IN LISSABON
– Titel: De nacht in Lissabon
– Schrijver: Erich Maria Remarque (Duitsland)
– Soort boek: Duitse roman
– Origineel: Die Nacht von Lissabon (1962)
– Nederlandse vertaling: Frederique van Schouwen
– Uitgever: Cossee
– Verschenen: april 2017
– Omvang: 288 pagina’s
– Uitgave: Gebonden Boek / Ebook
– Prijs: € 22,99
– Waardering: ★★★★★ (uitmuntend) Mieke Koster
– …Meer Informatie en Bestelmogelijkheden >

Bijpassende Boeken en Informatie
– Nieuwe Boeken April 2017
– Boeken over Lissabon
– Duitse Schrijvers Schrijfsters Boeken en Informatie